Na sejmie walnym

Kalendarium

1492 – 1501 – panowanie Jana Olbrachta
1493 – pierwsze obrady sejmu walnego w Polsce w Piotrkowie
1501 – 1506 – panowanie Aleksandra Jagiellończyka
1505 – uchwalenie konstytucji „Nihil novi” na sejmie w Radomiu
1506 – 1548 – panowanie Zygmunta I Starego
1548 – 1572 – panowanie Zygmunta II Augusta
1569 – unia lubelska
1572 – śmierć Zygmunta II Augusta - ostatniego Jagiellona na tronie polskim

Źródło 1. Fulwiusz Ruggieri o sejmie polskim w czasach Zygmunta II Augusta

[…] Zjazd senatorów i posłów zwany sejmem […] odbywa się w następujący sposób. Król rozpisuje listy do biskupów, wojewodów […] kasztelanów […] uwiadamia ich o zwołaniu sejmu i skłaniających go do tego powodach, zapytuje o zdanie. Większa część przystaje na to wszystko, co król postanowi […]. Co do miejsca, chociaż prawo przepisuje, aby sejm odbywał się w Piotrkowie [dziś Piotrków Trybunalski], tam się jednak odbywa, gdzie królowi i innym zdaje się wygodniej. Po wybraniu czasu i miejsca król uwiadamia przez starostów szlachtę każdego powiatu o czasie, miejscu i materiach przyszłego sejmu, każąc jej wybrać [posłów] z zupełnym pełnomocnictwem stanowienia wraz z senatem w sprawach publicznych. Szlachta zbiera się wtedy po swych ziemiach i powiatach na zjazdy, na których posłów wybiera. […] Król pierwszy przybywa na miejsce sejmu […] [i] otwiera sejm. Arcybiskup gnieźnieński lub który z biskupów mówi mszę do Ducha św., aby Bóg zlał światło mądrości na króla i panów rad. Nazajutrz, gdy się senat zgromadzi, król każe wprowadzić posłów, którzy podług zwyczaju są przypuszczeni do ucałowania ręki królewskiej, po czym jeden z nich ma mowę do króla […]. Dnia następnego w połączonych izbach kanclerz w długiej mowie od tronu wylicza wszystko, co ma być poddane pod rozwagę sejmujących i na tym kończy się otwarcie sejmu. Czwartego dnia, gdy się wszyscy zgromadzą, podkanclerz zapytuje każdego senatora o zdanie […]. Senat czasem naradza się w przytomności posłów, którzy wprzód już naradziwszy się o wszystkim w swej izbie odpowiadają w krótkości przez swego marszałka […]. Posłowie nabrali takiej śmiałości, przywłaszczyli sobie taką władzę, że na kształt rzymskich trybunów nie dopuszczają przejść żadnemu prawu, na które by się wprzód nie zgodzili, grożąc, że prawu zapadłemu bez ich zezwolenia szlachta posłuszną nie będzie […]. Na sejmach mówiono dawniej po łacinie, od niejakiego czasu mówią po polsku.


Fulwiusz Ruggieri – wysłannik papieski przebywający w Polsce za panowania Zygmunta Augusta

[w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 98–99.

Źródło 2. Schemat. Organizacja sejmu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Źródło 3. Jan Piotr Norblin. Sejmik szlachecki w kościele (rysunek z XVIII w.)

[źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sejmiki_ziemskie]

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. W punktach przedstaw kolejność działań prowadzących do zwołania sejmu.
2. W jakim celu – jeszcze przed zwołaniem sejmu – król wysyłał listy do senatorów?
3. W jakim celu zbierały się sejmiki przedsejmowe?
4. Przedstaw w punktach porządek obrad sejmu walnego.
5. Czy autor tekstu pochwala zachowanie posłów? Odpowiedź uzasadnij.
6. Jakie były zadania marszałka izby poselskiej (marszałka sejmu)? Do czego służyła laska marszałkowska?


Na podstawie źródła 2.

1. Opowiedz, jaki był porządek zasiadania senatorów. Zwróć uwagę na to, że senatorowie z Korony siedzieli naprzeciwko senatorów z Wielkiego Księstwa Litewskiego.
2. Jaka była różnica w sposobie wyłaniania posłów i senatorów?
3. Wymień urzędników centralnych, którzy zasiadali w senacie.
4. Dlaczego hetman nie zasiadał w senacie?


Na podstawie źródła 3.

1. Dlaczego sejmiki odbywały się w kościołach?
2. Opowiedz, jaka atmosfera panowała na sejmiku.
3. Sprawdź w Internecie, co to były instrukcje sejmikowe. Oceń, czy miały one pozytywny, czy negatywny wpływ na pracę posła. Odpowiedź uzasadnij.

Praca domowa

Przygotuj instrukcję dla posła, na sejm zwołany w sprawie uchwalenia nadzwyczajnych podatków na działania obronne przed Tatarami. Zwróć uwagę na to, skąd pochodzi Twój poseł, czyli gdzie jest położona ziemia, którą on reprezentuje.